άστατη κατάσταση της ελληνικής πολιτικής

άστατη κατάσταση της ελληνικής πολιτικής
Οι αγωνιώδεις προσπάθειες του ΣΥΡΙΖΑ και το ρίσκο πρόωρων εκλογών
Akis Georgakellos και Harris Mylonas
Κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου, η Ελλάδα ξεκινάει την πολιτική της σεζόν με μια ομιλία του πρωθυπουργού κατά την έναρξη της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Αυτό το έτος δεν ήταν διαφορετικό. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας άνοιξε την εκδήλωση με μια αισιόδοξη ομιλία σχετικά με την ανάκαμψη της οικονομίας και το πώς η Ελλάδα σύντομα «θα βγει από τα μνημόνια». Ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνησή του έχει αποκτήσει πολύτιμη εμπειρία από την επίβλεψη προγραμμάτων λιτότητας και έχει μάθει από τα λάθη της στη διαχείριση της κρίσης του χρέους. Έτσι, σύμφωνα με τον Τσίπρα, «δεν είναι τώρα η ώρα να εμπιστευθούμε την μοίρα της Ελλάδας στην αντιπολίτευση» -τα κόμματα που εκείνος ισχυρίζεται ότι δημιούργησαν την συνεχιζόμενη κοινωνικοοικονομική κρίση της Ελλάδας.



Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, Αλέξης Τσίπρας, σε ομιλία του στην κεντρική επιτροπή του κυβερνώντος κόμματος ΣΥΡΙΖΑ, στην Αθήνα, στις 11 Φεβρουαρίου 2017. MICHALIS KARAGIANNIS / REUTERS
---------------------------------------------------

Μια εβδομάδα αργότερα, καθώς η Έκθεση έφτανε στο τέλος της, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, της κεντροδεξιάς Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ), αντέκρουσε τον Τσίπρα. Υποστήριξε ότι ο πρωθυπουργός δεν λέει στον ελληνικό λαό την αλήθεια για τα προβλήματα της χώρας, τα οποία θα επεκταθούν πολύ πέρα από την έξοδο της Ελλάδας από τα μνημόνια, κάτι που τοποθετείται τον Αύγουστο του 2018. Αντ’ αυτού, επιδιώκει με μια ευκαιριακή ατζέντα να προσκολληθεί στην εξουσία. Αλλά η ΝΔ, υποστήριξε ο Μητσοτάκης, λέει την αλήθεια: Ότι χρειάζονται περισσότερες μεταρρυθμίσεις, χαμηλότεροι φόροι και σκληρή δουλειά για να γυρίσει ξανά η οικονομία στην ανάπτυξη.

Αν και οι ελληνικές εκλογές είναι θεωρητικά προγραμματισμένες για το 2019, η ελληνική πολιτική είναι ασταθής και οι εκλογές θα μπορούσαν να έρθουν πολύ νωρίτερα. Η κυβέρνηση Τσίπρα θα μπορούσε να αποφασίσει να ζητήσει πρόωρες εκλογές εάν ο ΣΥΡΙΖΑ τα πηγαίνει καλά στις δημοσκοπήσεις και αν η ελληνική οικονομία δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Επιπλέον, οι πρόωρες εκλογές το 2018 μπορεί να δημιουργήσουν μια ευκαιρία για την κυβέρνηση να επωφεληθεί από το συμβολικό γεγονός της εξόδου από το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης. Αν ο νικητής αυτών των εκλογών κατορθώσει να σχηματίσει κυβέρνηση, τότε τα πράγματα θα είναι σχετικά απλά. Αν όμως δεν γίνει αυτό, η Ελλάδα θα πρέπει να διεξαγάγει νέες εκλογές έναν μήνα αργότερα, μόνο που αυτή την φορά οι εκλογές θα γίνουν με απλή αναλογική . Και δεδομένου του κατακερματισμού του ελληνικού κομματικού συστήματος, η συνεργασία των δύο βασικών κομμάτων, της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι απαραίτητη για να σχηματιστεί κυβέρνηση.

Εάν οι εκλογές λάμβαναν χώρα αύριο, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις καταγράφουν ότι η ΝΔ του Μητσοτάκη θα είχε σαφές προβάδισμα έναντι του ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Metron Analysis [3] δείχνει τη ΝΔ 10 ποσοστιαίες μονάδες μπροστά από τον ΣΥΡΙΖΑ. Στο ερώτημα «Ποιος είναι καταλληλότερος για πρωθυπουργός;» το 25% δήλωσε ο Μητσοτάκης και μόνο το 13% δήλωσε ο Τσίπρας. Το συγκεκριμένο αποτέλεσμα είναι σημαντικό, αφού παραδοσιακά ο εν ενεργεία πρωθυπουργός καταγραφόταν περισσότερο δημοφιλής από τον αντίπαλό του, ακόμα και όταν το κόμμα του έμενε πίσω στις δημοσκοπήσεις. Η παραπάνω πραγματικότητα δεν είναι μια πρόσφατη εξέλιξη, αλλά έχει διαμορφωθεί σε μια περίοδο δύο ετών. Τον τελευταίο καιρό, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σταματήσει την πτωτική πορεία του στις δημοσκοπήσεις, αλλά δεν έχει φανεί αν μπορεί να αντιστρέψει αυτήν την τάση.

Πράγματι, δυόμισι χρόνια μετά την άνοδό του στην εξουσία [4], ο Τσίπρας έχει χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος του πολιτικού κεφαλαίου του σε ένα δημοψήφισμα και σε πρόωρες εκλογές [5]. Τον Ιούλιο του 2015 έκανε δημοψήφισμα [6] για το τρίτο πακέτο διάσωσης της χώρας, προσδοκώντας μια συντριπτική ψήφο υπέρ του «όχι». Αν και οι πολίτες πράγματι είπαν όχι σε μεγαλύτερη λιτότητα, ο Τσίπρας προχώρησε παρόλα αυτά με τις αντιδημοφιλείς πολιτικές, προξενώντας μεγάλη δυσαρέσκεια σε υποστηρικτές του. Ο Τσίπρας τραυμάτισε την αξιοπιστία του κυβερνητικού συνασπισμού (μεταξύ του ριζοσπαστικού αριστερού ΣΥΡΙΖΑ και του δεξιού εταίρου του, των Ανεξάρτητων Ελλήνων) όταν παραδέχτηκε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε «αυταπάτες» για την ικανότητά του να διαπραγματευτεί με τους πιστωτές της χώρας. Η δημοτικότητα του Τσίπρα επίσης υποχώρησε, αφού έκανε στροφή 180 μοιρών σε πολλά σημαντικά ζητήματα, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, το εργατικό δίκαιο, η ελάφρυνση του χρέους και η φορολογία.

Ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας ειδικότερα, προσπαθούν να επαναπροσδιοριστούν, αλλά αυτό δημιουργεί ένα συγκεχυμένο μίγμα μερικές φορές αντιφατικών μηνυμάτων. Ο Τσίπρας έχει κάνει συστηματική προσπάθεια να παρουσιάσει τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα σοσιαλδημοκρατικό, κεντροαριστερό κόμμα, για παράδειγμα δημοσιεύοντας ένα άρθρο [7] που κάνει παραλληλισμούς μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και του σοσιαλδημοκρατικού Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ) των πρώτων χρόνων του στην εξουσία, τη δεκαετία του '80. Επίσης συνέκρινε τον εαυτό του, έστω και έμμεσα, με τον χαρισματικό ηγέτη και ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Γ. Παπανδρέου.

Την ίδια στιγμή, ο Τσίπρας κατέβαλε συντονισμένη προσπάθεια να μετατοπίσει την εθνική συζήτηση μακριά από το «Grexit» -ένα θέμα που επανεμφανίστηκε πρόσφατα εν μέσω δύσκολων συνομιλιών για το χρέος μεταξύ της Αθήνας και των Βρυξελλών- προς το «Grinvest». Με άλλα λόγια, επίσης παρουσιάζει την κυβέρνησή του ως θετική για τις επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα. Περιέγραψε την Ελλάδα ως «ελκυστικό προορισμό για τους επενδυτές» [8] κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron [9] στις αρχές Σεπτεμβρίου. «Το καθήκον μας», είπε στην ομιλία του κατά την διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης «είναι να δημιουργήσουμε μια νέα Ελλάδα ... να τονώσουμε την ανάπτυξη και να αξιοποιήσουμε την θετική δυναμική της ελληνικής οικονομίας, να βελτιώσουμε το επιχειρηματικό κλίμα και τις επενδύσεις». Μερικές ημέρες πριν από την ομιλία του, ο Τσίπρας επισκέφθηκε μεγάλες επιχειρήσεις, καθώς και το Impact Hub στην Αθήνα, έναν οργανισμό που επικεντρώνεται στην επιχειρηματικότητα των νέων.

Το πρόβλημα είναι ότι, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να διευρύνει την απήχησή του συμπεριφερόμενος σαν ένα πολυσυλλεκτικό κόμμα, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να χάσει την υποστήριξη των αρχικών βασικών οπαδών του χωρίς να κερδίσει νέους. Η φιλο-επενδυτική ρητορική του Τσίπρα υπονομεύεται από το γεγονός ότι ορισμένοι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί στο να παραμείνουν στην χώρα. Λίγες ώρες μετά την ομιλία του στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, η Eldorado Gold [10] -μια μεγάλη μεταλλευτική εταιρεία- ανακοίνωσε ότι θα παγώσει τα επενδυτικά της σχέδια στην Ελλάδα και κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι καθυστερεί για την έκδοση των αδειών λειτουργίας της. Μια εβδομάδα αργότερα, ωστόσο, η εταιρεία ανέβαλε την απόφασή της, λέγοντας ότι η κυβέρνηση είχε προσεγγίσει στελέχη της εταιρείας για «εποικοδομητικό διάλογο», αλλά και ότι η Eldorado Gold διατηρούσε το δικαίωμά της να αποχωρήσει για να «προστατεύσει την εταιρεία και τα περιουσιακά της στοιχεία». Πρόσφατα, μια κρατική εταιρεία του Qatar, η Al Rayyan [11], ανακοίνωσε την ακύρωση των επενδυτικών δραστηριοτήτων της, υποστηρίζοντας ότι ορισμένοι άνθρωποι στην Ελλάδα απλά «δεν θέλουν ξένες επενδύσεις». Επιπλέον, είναι επίσης ασαφές αν ο ΣΥΡΙΖΑ -κόμμα που παραδοσιακά αντιτίθεται στις ιδιωτικοποιήσεις και τις ξένες επενδύσεις- θα είναι πρόθυμος να εφαρμόσει τα λεγόμενα του Τσίπρα σχετικά με την προσέλκυση επενδυτών.

Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από ορισμένα σημαντικά επιμέρους προβλήματα στην διακυβέρνηση. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, ένα ελληνικό πετρελαιοφόρο βυθίστηκε στα ανοικτά των ακτών της Αθήνας, προκαλώντας πετρελαιοκηλίδα [12]. Η κυβέρνηση άργησε να στείλει συνεργείο απορρύπανσης ή να ζητήσει βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το τοξικό πετρέλαιο εξαπλώθηκε.

Εν τω μεταξύ, η ΝΔ έχει αναζωογονηθεί μετά την εκλογή του Μητσοτάκη ως ηγέτη του κόμματος τον Ιανουάριο του 2016. Ενώ το 2015 υπέστη δύο εκλογικές ήττες, σήμερα βρίσκεται μπροστά από τον ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις. Ωστόσο, και αυτό το κόμμα αντιμετωπίζει τις δικές του προκλήσεις. Η ΝΔ πιέζει για πρόωρες εκλογές εδώ και πάνω από ένα χρόνο, γεγονός που θα μπορούσε να κάνει την κριτική της για την κυβέρνηση να φαίνεται αποδυναμωμένη. Επιπλέον, ενδέχεται να έχει προσεγγίσει τα όρια της δυνητικής αύξησης των ποσοστών της, δεδομένων των υψηλών επιπέδων συσπείρωσης στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Τέλος, το κόμμα παραδοσιακά δοκιμάζεται από εσωτερικές μάχες για την μελλοντική του κατεύθυνση και αν πρέπει να γίνει πιο φιλελεύθερο ή πιο συντηρητικό. Με δεδομένες όμως τις προοπτικές νίκης στις επόμενες εκλογές, οι διάφορες τάσεις μάλλον αφήνουν στην άκρη τώρα τις διαφορές τους. Ο στόχος της ΝΔ δεν είναι μόνο να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, αλλά και να σχηματίσει μια επιτυχημένη κυβέρνηση.

Οι επιδόσεις των μικρότερων πολιτικών κομμάτων θα αποτελέσουν επίσης σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ ή της ΝΔ. Το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ και η Δημοκρατική Αριστερά μετασχηματίστηκαν στην Δημοκρατική Συμπαράταξη τον Αύγουστο του 2015. Τώρα, αυτή η πολιτική οικογένεια, η οποία προσωρινά αναφέρεται στο χώρο της ως «η Κεντροαριστερά», βρίσκεται τρίτη στις δημοσκοπήσεις και διεξάγει εσωτερικές εκλογές για νέο ηγέτη. Έχουν ήδη ανακοινωθεί δέκα υποψηφιότητες, συμπεριλαμβανομένων της σημερινής ηγέτιδας του ΠΑΣΟΚ Φώφης Γεννηματά˙ του Δήμαρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη˙ του Σταύρου Θεοδωράκη, ηγέτη του Ποταμιού˙ και του ευρωβουλευτή Νίκου Ανδρουλάκη.

Αυτή είναι μια ιδιαίτερα σημαντική ψηφοφορία για την Κεντροαριστερά, διότι ο νέος ηγέτης θα καθορίσει την κατεύθυνση του κόμματος. Αν ο νέος ηγέτης το φέρει στα αριστερά του κέντρου, τότε μπορεί να χάσει ψηφοφόρους προς την ΝΔ. Εναλλακτικά, αν ο νέος ηγέτης κινηθεί δεξιά του κέντρου, τότε η ΝΔ μπορεί να χάσει ψήφους, αλλά θα μπορούσε και πάλι να κερδίσει τις εκλογές, και στην περίπτωση αυτή θα είχε έναν πολύ πιθανό κυβερνητικό εταίρο. Για παράδειγμα, αν ο Καμίνης - από τις κορυφαίες προσωπικότητες υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα του 2015- κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές, θα μπορούσε ίσως να αποδυναμώσει εκλογικά την ΝΔ, λόγω της δημοτικότητάς του ανάμεσα στους κεντροδεξιούς ψηφοφόρους, αλλά παράλληλα θα έκανε το κόμμα του σχεδόν βέβαιο κυβερνητικό εταίρο για την ΝΔ, αν η τελευταία κερδίσει τις εκλογές. Είναι σαφές, δηλαδή, ότι δεν είναι εύκολο να προσδιορίσει κανείς ποιο αποτέλεσμα αυτής της εσωκομματικής εκλογής θα ευνοούσε τη ΝΔ ή τον ΣΥΡΙΖΑ.

Άλλα κόμματα που βρίσκονται στο επίκεντρο της εκλογικής σκηνής είναι η ακροδεξιά Χρυσή Αυγή, η οποία είναι τέταρτη στις δημοσκοπήσεις. Κορυφαία στελέχη του κόμματος είναι σε δίκη [13], αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για σύσταση και λειτουργία εγκληματικής οργάνωσης. Βέβαια, δεν είναι σαφές ποια θα είναι η ετυμηγορία και είναι ακόμη λιγότερο σαφές πώς αυτή θα επηρεάσει το εκλογικό σώμα.

Το ΚΚΕ, που κατέχει την πέμπτη θέση στις δημοσκοπήσεις, ελπίζει να κερδίσει δυσαρεστημένους αριστερούς ψηφοφόρους από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό μένει να φανεί. Η Ένωση Κεντρώων, η οποία καταγράφεται στην έκτη θέση, είναι πιθανό να εισέλθει και πάλι στο Κοινοβούλιο, με βάση τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Ο πρόεδρος του κόμματος, Βασίλης Λεβέντης, ζητάει σταθερά την δημιουργία ενός μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού για να διασφαλιστεί η κυβερνητική σταθερότητα.
Εν τω μεταξύ, ο ελάσσον κυβερνητικός εταίρος, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, ένα λαϊκίστικο δεξιό κόμμα, βρίσκεται στην έβδομη θέση στις δημοσκοπήσεις και ίσως δεν καταφέρει να υπερβεί το όριο του 3% που απαιτείται για να μπει στο Κοινοβούλιο. Αναζητά ένα νέο αφήγημα για τις επερχόμενες εκλογές, καθώς η παλαιά «αντι-μνημονιακή » ρητορική χρεοκόπησε, δεδομένου ότι η χώρα υπέγραψε ένα τρίτο μνημόνιο το 2015. Το Κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων προσπαθεί να κρατήσει ταυτόχρονα ικανοποιημένους τους δεξιούς ψηφοφόρους και τον αριστερό εταίρο του στον κυβερνητικό συνασπισμό, τον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι εύκολο έργο.

Τα πράγματα είναι πιο κατακερματισμένα στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Υπάρχουν πολλά κόμματα που θα μπορούσαν να κερδίσουν ψηφοφόρους από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά προς το παρόν οι δημοσκοπήσεις τα τοποθετούν κάτω από το 3%: Η Λαϊκή Ενότητα, με επικεφαλής τον πρώην υπουργό Ενέργειας, Παναγιώτη Λαφαζάνη, και η Πλεύση Ελευθερίας με επικεφαλής την πρώην πρόεδρο της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου. Κανείς δεν γνωρίζει αυτή την στιγμή αν ο πρώην υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης, θα σχηματίσει ένα νέο κόμμα από το νεοσύστατο κίνημά του, το DiEM25, το οποίο υποστηρίζει τη μεταρρύθμιση της ΕΕ. Και οι τρεις τους ήταν βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ μέχρι τον Αύγουστο του 2015.

Εάν κάποιο από αυτά τα μικρά αριστερά κόμματα εισέλθει στο Κοινοβούλιο τότε τα πράγματα θα γίνουν πιο περίπλοκα. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αποδυναμώσει τον ΣΥΡΙΖΑ εκλογικά, αλλά ταυτόχρονα θα μπορούσε να περικόψει και τις προοπτικές της ΝΔ να σχηματίσει κυβέρνηση εάν κερδίσει τις εκλογές. Βάσει του εκλογικού νόμου της Ελλάδας, όσο χαμηλότερο είναι το ποσοστό των ψήφων που πηγαίνουν στα κόμματα που δεν εισέρχονται στο Κοινοβούλιο, τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό που χρειάζεται ένα κόμμα για να αποκτήσει τις 151 έδρες που απαιτούνται για την σύσταση κυβέρνησης. Αυτή είναι άλλη μια απεικόνιση της πολυπλοκότητας της κατάστασης.

Η εσωτερική αβεβαιότητα επιδεινώνεται από τις πρόσφατες διεθνείς εξελίξεις. Τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών, που έφεραν την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να κερδίζει μια τέταρτη θητεία, εμπεριείχαν και ένα ανησυχητικό μήνυμα για την Ελλάδα. Ο μελλοντικός κυβερνητικός συνασπισμός ενδέχεται να συμπεριλάβει και τους Ελεύθερους Δημοκράτες, των οποίων ο ηγέτης έχει επανειλημμένα ζητήσει να εκδιωχθεί η Ελλάδα από την ευρωζώνη [14]. Η ελπίδα, ωστόσο, είναι ότι θα βρεθεί μια μέση οδός [15].

Η Ελλάδα μπορεί να μην βρίσκεται στα πρωτοσέλιδα στα διεθνή μέσα, αλλά η αλήθεια είναι ότι το πολιτικό της τοπίο εξακολουθεί να προσομοιάζει με κινούμενη άμμο.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2017-09-27/volatile-state...

Σύνδεσμοι:
[1] http://stratego.gr/en/who-we-are
[2] http://admin.cambridge.org/academic/subjects/politics-international-rela...
[3] http://greece.greekreporter.com/2017/09/23/new-poll-shows-new-democracy-...
[4] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2015/02/03/hey-alexis...
[5] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2015/08/20/greece-jus...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-07-14/agreekment-cou...
[7] https://www.thenationalherald.com/173782/article-tsipras-pasok-founder-a...
[8] http://www.ekathimerini.com/221507/article/ekathimerini/news/macron-call...
[9] https://www.nytimes.com/2017/09/07/world/europe/emmanuel-macron-greece-e...
[10] http://www.ekathimerini.com/221627/article/ekathimerini/news/pm-chairs-t...
[11] http://www.artic.com.qa/
[12] https://www.washingtonpost.com/world/europe/greece-cleanup-crews-struggl...
[13] http://www.ekathimerini.com/221401/article/ekathimerini/news/golden-dawn...
[14] http://www.ekathimerini.com/221921/article/ekathimerini/business/german-...
[15] https://www.reuters.com/article/us-germany-election-liberals/scenting-po...

www.fotavgeia.blogspot.com